«Այսօր մենք հասել ենք այն կետին, երբ աշխարհի 22 երկրներ Իրանից պահանջում են անօդաչու թռչող սարքեր գնել»,- հոկտեմբերի 18-ին հայտարարել է իրանցի գեներալ-մայոր Յահյա Ռահիմ Սաֆավին: Նրա նշած երկրների թվում էին Սերբիան և Հայաստանը»,- գրում է Forbes-ը՝ անդրադառնալով իրանական ԱԹՍ-ների՝ Հայաստանին վաճառքին։
«Այս երկրներ իրանական անօդաչու թռչող սարքերի էական մատակարարումը կարող է զգալի ռազմավարական հետևանքներ ունենալ Բալկանների և Հարավային Կովկասի համար: Օրինակ, եթե Սերբիան գնի իրանական անօդաչու թռչող սարքեր, դա «կարող է Բելգրադը դարձնել Բալկաններում ռազմական անօդաչու սարքերի ամենամեծ օպերատորը», ըստ Defense News-ի:
Այնուամենայնիվ, վերլուծաբանների շրջանում մեծ թերահավատորեն են վերաբերում նրան, որ Բելգրադը հետաքրքրված է իրանական անօդաչու թռչող սարքերով, իսկ սերբ ավիացիոն մասնագետներից մեկը նշում է, որ Սերբիան արդեն ունի զգալի հնարավորություններ «իր սեփական կարիքները հոգալու համար», և «Իրանը իսկապես քիչ բան ունի Սերբիային առաջարկելու անօդաչու թռչող սարքերի առումով»:
Այնուամենայնիվ, որոշ իրանական անօդաչու սարքերի ցածր գինը՝ 20,000 ԱՄՆ դոլար, որը հաճախ նշվում է մեկանգամյա օգտագործման Shahed-136-ի համար, կարող է խրախուսել Բելգրադին դիվերսիֆիկացնել և ուժեղացնել իր զինանոցը՝ գնելով այդ անօդաչու սարքերից մի քանիսը: Կամ Իրանը կարող է Սերբիային առաջարկել տեղական արտադրության գործարք, որը կօգնի ընդլայնել Բելգրադի գործող անօդաչու թռչող սարքերի ծրագիրը համեմատաբար էժան:
«Իրանը հզոր շուկա է կառուցում իր անօդաչու ռազմամթերքների անօդաչու թռչող սարքերի համար», - նշել է Նիկոլաս Հերասը՝ New Lines Institute-ի ռազմավարության և նորարարությունների գծով տնօրենը: «Իրանական անօդաչու թռչող սարքերի նկատմամբ համաշխարհային հետաքրքրության աճը մի տեսակ արձագանք է այն բանի, թե ինչպես է Թուրքիան զարգացրել իր ռազմական անօդաչու թռչող սարքերի միջազգային շուկան»:
«Թուրքերը կենտրոնացել են «միջին դասի» անօդաչու թռչող սարքի վրա, որը նախատեսված է վերաօգտագործման համար, կոպիտ է և կարող է արդյունավետորեն գործել ինչպես պետական, այնպես էլ ոչ պետական դերակատարների դեմ», - ասել է նա։ «Բոլոր նպատակներով Թուրքիան որոշեց, որ «էժան օդային ուժեր» կտրամադրի պետական դերակատարներին, ովքեր ցանկանում են բաց թողնել թանկ ինքնաթիռները և դրանց սպասարկման պահանջները»:
«Իրանը որոշել է, որ ցանկանում է շուկան փոխել հիմնականում թռչող, ավելի ճշգրիտ, հետագա հեռահարության հրետանային արկերի ուղղությամբ, որոնք կարող են կործանարար ազդեցություն ունենալ մարտի դաշտում, հատկապես ցամաքային զորքերի դեմ»:
Նման զինամթերքը կարող է փոքր պետություններին թույլ տալ կոշտ զսպող միջոցներ ստեղծել իրենց ավելի մեծ մրցակիցների համար:
«Ե՛վ հայերին, և՛ սերբերին անհրաժեշտ է արագորեն զգալի կորուստներ պատճառելու ավելի ուժեղ հակառակորդներին՝ Սերբիան՝ ՆԱՏՕ-ին, Հայաստանը՝ Ադրբեջանին, և իրանական անօդաչու թռչող սարքերը կարող են ապահովել այդ հնարավորությունը», - ասել է Հերասը:
Իրանն ունի նման մի քանի անօդաչու թռչող սարքեր, որոնցով կարող են հետաքրքրվել Բելգրադն ու Երևանը։
«Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչ անօդաչու թռչող սարքեր Իրանը կարող է վաճառել Հայաստանին եւ Սերբիային, կան մի շարք տարբերակներ՝ ներառյալ «Շահեդ», «Աբաբիլ», մոդելները, քանի որ երկու մոդելներն էլ օգտագործվել են Մերձավոր Արեւելքում Իրանի պրոքսիի կողմից, եւ այժմ «Շահեդը» ցուցադրել է իր սահմանափակ հնարավորությունները, սակայն հիմնական ներուժը Ուկրաինայում է»,-ասել է ռազմածովային վերլուծական կենտրոնի վերլուծաբան Սեմյուել Բենդետը։
«Mohajer-ի նման այդ անօդաչուներ, հավանաբար, բացառված չեն: Բացի այդ, Հայաստանում հնարավոր գնումների հետեւում կա ավելի լայն քաղաքական եւ ռազմավարական ենթատեքստ: Հայաստանը ձգտում է փոխհատուցել թուրք-ադրբեջանական ռազմական դաշինքի ամրապնդումը եւ այն ընկալումը, որ Ռուսաստանը կարող է այնքան հավատարիմ չլինել Հայաստանի պաշտպանությանը, որքան նախկինում կարծում էին»,-ասում է Բենդետը։
«Քանի որ թուրքական եւ իսրայելական անօդաչուների տեխնոլոգիան նպաստել է Ադրբեջանի հաղթանակին 2020 թվականին, Հայաստանը հայտնվել է բարդ իրավիճակում՝ չնայած իրականում ունի իր սեփական անօդաչուների արդյունաբերությունը, որում բավարար չափով ներդրումներ չեն կատարվել»,-հավելել է նա։ «Ուստի Հայաստանը ձգտում է խուսափել այս սխալից՝ ներդնելով անօդաչու թռչող սարքերի հնարավորությունները։ Թեհրանն ունի նաեւ իր շահերը՝ օգնելու Երեւանին ռազմական ճանապարհով ամրապնդվել: Իրանը նույնպես մտահոգված է թուրք-ադրբեջանական դաշինքով»,-ասել է Բենդետը։
«Իրանը զորավարժություններ է անցկացրել՝ ցույց տալով, որ կարող է ուժ կիրառել, եթե Զանգեզուրի միջանցքը փակի իր մուտքը դեպի Հայաստան: Այսպիսով, աշխարհառազմավարական տեսանկյունից շատ իմաստալից է այն, որ Հայաստանը դառնալու է իրանական անօդաչու թռչող սարքերի պատվիրատուն։ Երեւանին անհրաժեշտ են նաեւ անօդաչու թռչող սարքեր: Իրանական անօդաչու թռչող սարքերը, ինչպիսին «Shahed-136/1»-ն է, համեմատաբար էժան են եւ կարող են պոտենցիալ խնդիր լինել Ադրբեջանի եւ, հնարավոր է, նույնիսկ հենց Թուրքիայի համար։ Իրանական անօդաչու թռչող սարքերի ցանկացած նշանակալի առաքում Հայաստան կամ Հայաստանում անօդաչու թռչող սարքերի գործարանի հիմնումը, որը նման է Տաջիկստանի գործարանին, կարող է ավելի խթանել սպառազինությունների մրցավազքը Հարավային Կովկասի ավելի ու ավելի անկայուն տարածաշրջանում: Ինչ վերաբերում է նման վաճառքների ընդհանուր ազդեցությանը տարածաշրջանային դինամիկայի վրա, ապա Կովկասում բոլոր երկրներն արդեն զինվում են անօդաչու տեխնոլոգիաներով»,-եզրափակել է Բենդետը։