Human Rights Watch անդրադարձել է դեկտեմբերի 12-ից Լաչինի միջանցքի փակմանը։
2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհը արգելափակված է՝ խաթարելով այնտեղ բնակվող տասնյակ հազարավոր էթնիկ հայերի համար առաջին անհրաժեշտության ապրանքների և ծառայությունների հասանելիությունը։
Փակված ճանապարհը թույլ չի տալիս նաև Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչներին լքել տարածքը։ Հաղորդվում է, որ ավելի քան հազար մարդ այս կամ այն կողմում են գտնվում և չեն կարողանում հասնել իրենց տները: Նրանց թվում կան տասնյակ երեխաներ, որոնք դպրոցական էքսկուրսիա են մեկնել Հայաստանի մայրաքաղաք Երևան և այժմ չեն կարողանում վերադառնալ իրենց ծնողներին ու տները:
«Լեռնային Ղարաբաղն արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհի երկարատև փակումը կարող է ունենալ մարդասիրական սարսափելի հետևանքներ»,- ասում է Human Rights Watch-ի Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տնօրեն Հյու Ուիլյամսոնը: «Անկախ նրանից, թե ով է փակում ճանապարհը, Ադրբեջանի իշխանությունները և այնտեղ տեղակայված ռուսական խաղաղապահ ուժերը պետք է ապահովեն, որ մուտքը բաց մնա՝ ապահովելու ազատ տեղաշարժը և մարդկանց հասանելիությունը հիմնական ապրանքներին և ծառայություններին: Որքան երկար լինի հիմնական ապրանքների և ծառայությունների խափանումը, այնքան մեծ կլինի քաղաքացիական բնակչության համար վտանգը»:
Դեկտեմբերի 12-ի առավոտից տասնյակ ադրբեջանցիներ ցույցեր են անցկացնում Լաչինի ճանապարհին՝ պահանջելով մուտք գործել հանքավայրեր Լեռնային Ղարաբաղի դե ֆակտո իշխանությունների վերահսկողության տակ գտնվող շրջաններում: Նրանք պնդում են, որ դե ֆակտո իշխանությունները ապօրինի արդյունահանում են ոսկու, պղնձի և մոլիբդենային հանքավայրեր և օգտագործում Լաչինի ճանապարհը՝ այդ հանքանյութերը Հայաստան տեղափոխելու համար։
Ցուցարարները վրաններ են տեղադրել ճանապարհի երկայնքով և շարունակում են իրենց գործողությունները շուրջօրյա։ Անցյալ շաբաթ նրանք այլ դժգոհություններ են հայտնել, այդ թվում՝ Լաչինի միջանցքի երկայնքով ադրբեջանական պաշտոնական մաքսակետեր ստեղծելու կոչեր։
Ռուս խաղաղապահ ուժերը, որոնք 2020 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պատերազմի ավարտից հետո հսկում են ճանապարհը, նույնպես պատնեշել են ճանապարհը՝ կանխելու իրավիճակի հետագա սրումը, եթե հավաքվածները շարժվեն դեպի Լեռնային Ղարաբաղ։ Ադրբեջանը ժխտում է ճանապարհի փակման պատասխանատվությունը։
Ըստ մարզի օմբուդսմեն Գեղամ Ստեփանյանի՝ մարզը Հայաստանից օրական ներկրում է մոտ 400 տոննա առաջին անհրաժեշտության ապրանքներ՝ սննդամթերք, հիգիենայի ապրանքներ, դեղամիջոցներ, կենցաղային իրեր և խաղաղ բնակչության հումանիտար կարիքների համար անհրաժեշտ այլ ապրանքներ։ Ճանապարհն օգտագործվում է նաև վառելիքի, դիզվառելիքի և բենզինի ներկրման համար։
Մինչ ճանապարհը փակ է մնում հանրության և բեռնափոխադրումների համար, որոշ լրատվամիջոցների տեղեկությունների համաձայն, ռուս խաղաղապահների մի քանի բեռնատարներ, որոնք իբր մարդասիրական պաշարներ են տեղափոխում, անցել են, թեև պարզ չէ, թե ում համար են նախատեսված այդ բեռները։ Ստեփանյանը Human Rights Watch-ին ասել է, որ ապրանքը նախատեսված չէ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության համար։ Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի միջնորդությամբ առնվազն մեկ ծանր հիվանդ է տեղափոխվել Երևան.
Human Rights Watch-ը նշել է, որ նրանք, ովքեր վերահսկում են ճանապարհը և դրա շրջակայքը, այսինքն՝ Ադրբեջանի իշխանություններն ու ռուսական խաղաղապահ ուժերը, պետք է ապահովեն մարդասիրական մեքենաների անցումը և չսահմանափակեն տեղաշարժի ազատությունը։
Անկախ նրանից, թե ցուցարարներն իրական բնապահպանական մտահոգություններ ունեն, թե այլ դժգոհություններ, Ադրբեջանը պետք է նպաստի խաղաղ բողոքի իրավունքի իրացմանը՝ ցուցարարների հետ փոխգործակցելով այնպես, որ ճանապարհը մնա բաց, և բողոքի ակցիան չզրկի Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչներին իրենց ծառայություններից օգտվելու իրավունքից և ապրանքների, ինչպես նաև տեղաշարժի ազատությունից։
Հումանիտար իրավիճակն ավելի է սրվել Լեռնային Ղարաբաղ բնական գազի մատակարարման խաթարմամբ Հայաստանից Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներով խողովակաշարով: Դեկտեմբերի 13-ին սկսված խափանումը ստիպեց փաստացի իշխանություններին հայտարարել ձմեռային եղանակային պայմանների պատճառով դպրոցների փակման մասին: Ադրբեջանի պետական գազային ընկերությունը հայտարարել է, որ Ադրբեջանը պատասխանատվություն չի կրում ընդհատումների համար։ Գազամատակարարումը վերականգնվել է դեկտեմբերի 16-ին։